Teorya ng Pagtanggap at
Pagbasa
Karen Y. Ramos
“The
story is one that you and I will construct together in your memory. If the
story means anything to you at all, then when you remember it afterward, think
of it, not as something I created, but rather as something that we made
together.”
―Orson Scott Card, Ender’s Game
―Orson Scott Card, Ender’s Game
Batay sa pahayag sa itaas ng awtor na si
Card ay mahalaga ang bahaging ginagampanan ng mambabasa upang maging matagumpay
ang isang likha sa pamamagitan ng pagbibigay rito ng kahulugan. Ang istoya sa loob ng isang likha ay mabubuo
sa pamamagitan ng relasyong ng manlilikha ng akda at ng mambabasa nito. Makikita
rin sa itaas ang mga larawan. Pansinin ang mga ito. Sa unang tingin ay hindi
mapapansin ang mga subliminal na mensaheng nakakubli sa mga larawan. Suriin
ninyo ito ng mabuti. Mapapansin na may mga imaheng makikita mula rito na hindi
makikita sa unang tingin dahil sinadya ito ng tagalikha. Sa pamamaraang ito ay
nakalilikha nang mas malalamin na pag-iisip sa mga mambabasa ang pagbibigay
interpretasyon sa mga idinagdag na mga imahe dahil sa isiping mayroong nais
iparating ang tagalikha sa paglalagay ng mga ito. Bumubuo ito ng kuryusidad sa
mga mambabasa.
Isang simbolikong order ang
komunikasyon. Ayon kina Allen at Rodman (1997, p. 5), ginagamit ang mga simbolo
upang kumakatawan sa mga bagay, ideya, at pangyayari upang maging posible ang
komunikasyon. Sa pamamagitan ng pagbibigay-interpretasyon, maaring makabuo ang
indibidwal ng mensahe o kaisipan.
Bawat nilalang ay kaiba sa isa’t isa at
kaangkla nito ang pagkakaiba-iba ng hinuha at pagtingin ng tao sa mundo kaya
masasabing magkakaiba rin ang tao sa paraan ng pagpapahayag at pag-unawa. Ang
pagkakaiba-iba ng pagpapakahulugan ng indibidwal sa mga bagay-bagay ay
ipinaliwanang ng teoryang pagtanggap at pagbasa na nagtatangkang ilarawan ang
nagaganap sa isipan ng mambabasa habang binibigyang-kahulugan ang akda o
teksto. Ayon sa teoryang ito ay kahulugan ng akda ay hindi iisa o dadalawa, ba
maaaring magkaroon ito ng maraming kahulugan. Nagkakaiba-iba ng lebel ng subhektibidad
ang mga kritiko sa kanilang pagtingin sa mga teorya ng interpretasyon tulad ng
semiotika at hermenyutika. Sa teroya ng pagtanggap at pagbasa ay binibigyang
pokus ang pansariling ideolohiya ng mambabasa. Malayang
makapagbibigay-kahulugan ang indibidwal sa teoryang ito.
Ayon kay Varghese (2012), attention
to the reading process emerged during the 1930’s as a reaction against the
growing tendency to reject the reader’s role in creating meaning, a tendency
that became a fixed principle of the New Criticism that dominated a critical practice
in the 1940s and 1950s. Nabuhay ang pagbibigay nang malaking importansya sa
proseso ng pagbasa lalong-lalo na sa pagbibigay ng pokus sa mambabasa bilang
mahalagang elemento sa pagbibay ng kahulugan sa isang akda pagkatapos mapansing
unti-unti nang nawawalan ng papel ang mambabasa dahil sa ibang pananaw sa
kritisismong nagbibigay ng lubusang importansya sa obhektibidad ng teksto sa
pamamagitan ng pagtingin sa kaisahan nito, intrinsikong pagsusuri sa akda at sa
teknik ng malapitang pagbasa na tinitingna nag komleksidad ng teksto. Sa
pamamagitan ng mga ito ay nawawala ang papel ng mambabasa bilang isang
mahalagang salik upang magbigay ng kaniyang interpretasyon sa akda dahil ang
tinitingnan ay ang istruktura at mga elemento nito.
Makikita ang mga tatsulok na dayagram
sa itaas. Ang una ay nagpapakita ng relasyon ng mambabasa, manunulat at ng
teksto. Ayon kay Shklovsky, hindi imahen ang natatanging elementong nagtatatag
ng tula; ang imahen ay isa lamang paraan sa paglikha ng pinakamalakas na
posibleng impresyon, isa sa mga paraang retorikal na nagagamit upang lubusin
ang epekto ng tula. Sa pagsusuri ng tula, hindi dapat magsisimula sa mga
simbolo o metapora, na mga instrumento lamang ng epekto, kundi sa mga pangkalahatang
batas ng persepsyon. Makikita sa pahayag na ito na sinasabing hindi lamang
isang elemento ang bumubuo sa isang likha. Upang magkaroon ng kabuluhan ang
isang tula ay kailangan ng tagatanggap na magbibigay ng interpretasyon nito
hindi lamang sa isang mababaw na pamamaraan kundi sa pagsisid sa kabuuan ng
tula. Mahalaga kung gayon hindi lamang ang manlilikha o teksto o mambabasa
kundi lalo na ang kahuluhan.
Makikita naman sa pangalawang dayagram ang dalawang hugis
na bilog na nagrerepresenta sa teksto at mambabasa. Mapapansin ang intersection ng dalawang bilog na ito na
bumubuo ng isang bilohaba na nagrerepresenta sa transakyon. Nagpapakita ang
dayagram na ito sa proseso ng paglilikha ng kahulugan ng mambabasa sa teksto at
kahulugan mula sa teksto patungong mambabasa. Kung gayon ay masasabing sinakop
ito ng interaktibong teroya ng pagbasa na may dalawang direksyon ng
komprehensyong itaas-pababa at ibaba-pataas. Dito nagaganap ang interaksyong
awtor-mambabasa at mambabasa-awtor. Tinatawag din itong bi-directional.
Ipinaglalaban ng teoryang ito ang kahalagahan ng
mambabasa sa pag-intindi ng isang akda na hindi binigyang pansin ng mga ibang teorya
tulad ng Formalismo, Istrukturalismo, Marxista at iba pa. Mahalaga ang papel na
ginagampanan ng ostranenie sa teoryang ito dahil ang mga masyadong pamilyar na
ideya ay ginagawang kakaiba upang magkaroon ng mas malalim na pag-intindo rito.
Inilalarawan din sa teoryang ito ang penominolohiya ng pagbabasa na
nagpapaliwanag sa pagbabago-bago ng desisyon ng mambabasa habang siya
nagbabasa.
Tinitingnan ang lahat sa teoryang ito pati na ang panahon
at lipunang ginagalawan ng may-akda habang isinusulat niya ang akda. Sa
pamamagitan nito ay maiintindihan nang mabuti ang kaniyang naisulat at mas
mabibigyan ito ng kahulugan. Sinasabi rin na ang pagtatagumpay na
pagpapakahulugan sa isang ideya ay kapag ibinabatay ito sa iba-ibang salinlahi
dahil sa pamamagitan nito ay mas makabubuo ng isang ideyang mula sa iba-ibang
pagpapakahulugan dahil hindi iisa o dadalawa ang pagpapakahulugan. Ito ay
marami.
Sumasaklaw ito sa magkaibang metodolohiya ng Formalismo
at Marxismo. Kung sa Formalismo ay labis ang interes sa estetiko, sa Marxixmo
naman ay sentral ang konseptong historikal. Bagamat pinakasentrong konsepto ng
teoryang pagtanggap at pagbas ang relasyon ay ginawa rin nitong basehan ang
konsepto ng orisante ni Jauss sa
pagbubuklod sa kasaysayan at estetiko upang mas maunawaan ang akda.
Ang pag-intindi rin sa isang akda ay nagsasabi at
nagtatakda ng identidad ng bumabasa nito. Nagsasabi sa identidad dahil ang
pag-unawa ng bata sa matanda ay hindi magkatulad. Masasabi na kaniyang
pagbibigay ng kahulugan ay hindi maitutulad sa pagbibigay ng kahulugan ng mas
matanda sa kaniya dahil ito sa mga karanasan na naiuugnay ng mas matanda sa
pagbabasa na hindi magawa ng mas bata sa pagbibay niya ng kahulugan sa
binabasa. Nagtatakda sa identidad dahil hindi ito babasahin ng mas matanda kung
hindi niya ito maiintindihan kaya masasabi na may sapat na siyang kaalaman sa
binabasa. Sa kaso ng mas bata ay hindi niya ito babasahin dahil wala siyang
interes dito dahil wala sa kaniyang iskima ang babasahin subalit maari niya
itong basahin para magkaroon siya ng ideya at ang ideyang ito ay kaniyang
magiging karanasan. Ang karanasan niya sa pagbabasa ay isang danas na maiimbak
sa kaniyang iskima na magagamit niya at magbabago habang nadaragdagan sa tuwing
nagbabasa siya at nagbibigay ng pagpapakahulugan.
Balikan natin ngayon ang tatlong larawang nasa itaas. Sa
unang larawan ay makikita ang isang ulo ng lalaki. Kapag tititigan nang mabuti
ay makikita ang isang babae na nakahiga na ginawang parte ng ulo ng lalaki. Sa
pangalawang larawan ay makikita ang isang sirenang ginawang anyong tubig. Kung
susuriing mabuti ay makikita na ang anyong lupa na nasa larawan ay mga pigura
ng isang lalaki at iba pang nakamasid. Sa huling larawan ay makikita ang isang
puno at taong nakatayo sa ilalim nito. Kung susuriin din ito nang mabuti ay
makikita na ang kalangitan ay pormang ulo ng babae. Kung susuriing mabuti ang
mga larawan sa itaas ay mayroon itong pagkakatulad dahil parehong nangingibabaw
ang pagpapakita sa kapangyarihan ng babae. Sa unang larawan ay ginamit ang ulo
ng lalaki upang iparating na laman ng ulo ay ang pag-iisip sa isang babae.
Maaari ring nais nitong iparating na ang lalaki ay mukhang babae. Sa
pangalawang larawan ay ang pagdaloy ng tubig sa lupa upang hindi ito manuyo
nang sobra dahil makikitang wala man lang mga halaman ang tumubo sa lupa. Nais
din nitong iparating ng kailangan ng lalaki ang babae. Ipinaparating sa huling
larawan ang inang kalikasan na siyang nakamasid sa mga ginagawa ng mga tao sa
mundo.
Ang pagbibigay ko ng interpretasyon sa mga larawan sa
itaas ay mas magiging mahusay kung kikilalanin ko ang mga gumawa ng mga ito.
Tulad din ito sa ginagawa natin bago tayo nag-uulat ng isang paksa. Halimbawa ay
iuulat ko ang lektyur na ginawa ni Vilma Santos sa U.P. Gawad Plaridel. Hindi
ko ito maiintindihan kung hindi ko sasaliksikin kung sino si Vilma at ano ang
kaniyang kasalukuyan ginagawa. Ganoon din ang mangyayari sa pag-intindi ko sa
mga tula ni German Gervacio. Mas magiging mahusay ang interpretasyon kung
kikilalanin ang gumawa nito. Ang mga
larawan sa itaas ay kuha mula sa Google at makikita ito bilang bahagi ng
Gestalt Psychology na napatutungkol sa teorya ng biswal na persepyon.
Malinaw na sa teorya ng pagtanggap at pagbasa ay malaki
ang papel na ginagampanan ng mambabasa pati na nag relasyon s apagitan ng
mambabasa, manunulat at teksto. Nagtatagpo ang mambabasa at manunulat sa pamamagitan
ng teksto naparehong binibigyan nila ng kani-kanilang interpretasyon. Sa
pamamagitan din ng teoryang ito ay maiintindihan ang pagkakaiba-iba ng
interpretasyon ng mga tao sa isang akda, bagay o pangyayari dahil maaring ang
interpretasyon niya ay bunga ng kaniyang kapaligiran. Maaari ring ang
pagbibigay niya ng kahulugan ay bunga ng kaniyang mga naging karanasan at
maituturing na salik na personal. Ang interpretasyon din ay nakabatay at
tumtuukoy sa indentidad ng isang tao. Sa kabuuan, ang teoryang pagtanggap at
pagbasa ay kombinasyon ng mga teoryang nauna sa kaniya na sa tulong ng mga ito
ay nabuo ang isang pagdulog na makapagbibigay paliwanag sa kabuuan ng isang
akda.
Reperensya
Reyes, S. 1992. Kritisimo: Mga Teorya at
Antolohiya para sa Epektibong Pagtuturo ng Panitikan. Pasig, Metro Manila:
Anvil Publishing, Inc.
Mga
larawan
- https://www.google.com.ph/search?q=gestalt+psychology&biw=1366&bih=613&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwiW44_yjabQAhWMi5QKHTlpBAAQ_AUIBigB#imgdii=LgMqfoF0rL0otM%3A%3BLgMqfoF0rL0otM%3A%3BrKKvPp8dCQWUhM%3A&imgrc=LgMqfoF0rL0otM%3A
- https://www.google.com.ph/search?q=gestalt+psychology+paintings&biw=1366&bih=613&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwia8v-yjKbQAhUKkJQKHSA2BfoQ_AUICCgB#imgrc=mfMJVAMWUBnCqM%3A
- https://www.google.com.ph/search?q=gestalt+psychology+paintings&biw=1366&bih=613&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwia8v-yjKbQAhUKkJQKHSA2BfoQ_AUICCgB#imgrc=nwL9NZg_Y16YVM%3A